مسائل و چالش‌های افزایش بهره‌وری آب در نخیلات

نوع مقاله : مروری

نویسنده

عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

چکیده

شاخص بهره‌وری آب یکی از شاخص‌های مهم مصرف بهینه آب آبیاری است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میانگین مقدار شاخص بهره‌وری آب در نخیلات کشور، اندک و معادل 25/0 کیلوگرم بر مترمکعب است. این وضعیت، در نتیجه بالا بودن تلفات آب در نخلستان‌ها می‌باشد. آب اولین و مهم‌ترین عامل محدود کننده تولید خرما می‌باشد، لذااستفاده از روش‌های مناسب در افزایش بهره‌وری آب در نخلستان‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده،قسمت عمده مسائل و مشکلات بازده آبیاری و بهره‌وری آب در نخیلات کشور مربوط به مدیریت آبیاری است. میزان بهره‌وری آب در نخیلات می‌تواند با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح آبیاری در حد قابل ملاحظه‌ای افزایش یابد.در این نوشتار ضمن بررسی مسائل و چالش‌های موجود در بهره‌وری آب برای نخیلات، راهکارهای بهبود آن شامل اصلاح روش آبیاری، برنامه‌ریزی آبیاری، کاربرد آب‌های نامتعارف، تعیین نیاز آبی ارقام مختلف خرما و زه‌کشی اراضی ارائه و تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Problems, Challenges and Approaches of Enhancing Water Productivity in Date Palms

چکیده [English]

Water productivity is one of important indices for optimum use of irrigation water. The studies show that mean water productivity is estimated 0.25 kg/m3 in date palm that is low compared to other countries. This situation indicates high losses of water in date groves. Water is the most important limiting factor of production in date palm. Therefore, use of suitable methods is important for increasing water productivity in date groves. The results of previous studies indicated that major problems and challenges of irrigation efficiency and water productivity in date palm are related to irrigation management. The water productivity of date groves can considerably be increased by accurate management and precise programing of irrigation. In this paper, the problems and challenges of water productivity in date groves and methods of increasing water productivity such as irrigation method, scheduling irrigation, usage of saline waters and wastewaters, determining water requirement of date cultivars and date groves drainage will be presented and discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Date palm
  • Irrigation method
  • Irrigation scheduling
  • Water requirement
1-    ابراهیمی ن، میرابوالقاسمی ه، کریمی ع (1395) توسعه روش‌های آبیاری نوین در خوزستان: نظام بهره‌برداری تجربه‌ها و تامین انرژی. کرج. نشر آموزش کشاورزی. 252 صفحه
 
 
2-    احمدی ک، قلی‌زاده ح، عبادزاده ح، حسین‌پور ر، حاتمی ف، عبدشاه ه، رضایی م م، کاظمی فرد ر، فضلی استبرق م (1394) آمارنامه کشاورزی سال 1393. جلد سوم: محصولات باغبانی. تهران. وزارت جهاد کشاورزی، معاونت برنامه‌ریزی و اقتصادی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات. 147 صفحه
 
 
3-    اسلامی ا، ریاحی ح (1384) بررسی امکان استفاده از سیستم آبیاری زیرزمینی (تراوا) بر روی درختان نخل مضافتی شهرستان بم. اولین جشنواره و همایش بین المللی خرما. 29 و 30 آبان 1384. بندرعباس، 7-6
 
 
4-    ایمانی ج، ایمانی ب، رستمی و (1391) بررسی تاثیر آبیاری در دو روش غرقابی و قطره‌ای بر میزان کمیت و کیفیت محصول خرمای پیارم و خاصوئی (مطالعه موردی: روستای دشت آزادگان). همایش ملی خرمای ایران. 12 و 13 شهریور 1391. دانشگاه شهید باهنر کرمان، 10-9
 
 
5-    تیشه‌زن پ، علی‌حوری م (1391) امکان سنجی افزایش درصد زنده‌مانی پاجوش‌های خرمای برحی با کاربرد خاک‌پوش. اولین همایش ملی خرما و امنیت غذایی. 26 و 27 مهر 1391. معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، 31-27
 
 
6-    تیشه‌زن پ، ناصری ع، حسن اقلی ع، مسکرباشی م (1392) بررسی لایسیمتری موازنه آب و نمک ناحیه ریشه نهال خرما در مدیریت‌های مختلف زراعی. مجله پژوهش آب ایران، (12): 212-203
 
 
7-    علی‌حوری م (1394) تعیین نیاز آبی نخل خرما در دوره رشد رویشی با استفاده از لایسیمتر. گزارش نهایی شماره 48869، اهواز. پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری. 39 صفحه
 
 
8-    علی‌حوری م، حقایقی مقدم ا (1390) اثرات دور و میزان آبیاری بر خصوصیات کمی و کیفی میوه در نخل خرمای رقم برحی. پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، 18(3): 116-101
 
 
9-    علی‌حوری م، تیشه زن پ (1390) برنامه راهبردی بخش خرما در کشور: زیر برنامه آبیاری. اهواز.  انتشارات کردگار. 35 صفحه
 
 
10-          غفاری نژاد ع، سرحدی ج، صباح ا (1384) مقایسه دو روش آبیاری قطره‏ای و نواری در باغ‌های تازه احداث خرما. اولین جشنواره و همایش بین المللی خرما. 29 و 30 آبان 1384. بندرعباس،37-36
 
11-          فرزام نیا م، راوری ذ (1384) تأثیر کم آبیاری بر عملکرد و کارایی مصرف آب خرمای مضافتی در بم. کشاورزی، 28(1): 86-79
 
 
12-          کاوه ف، حسینی ابری ع (1388) افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی آبی. دوازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران. 5 و 6 اسفند 1388. تهران، 122-111
 
 
13-          کرمی ی، حسینی ی، رضازاده ر (1391) تاثیر عمق و روش آبیاری بر عملکرد و برخی خصوصیات میوه خرمای هلیلی در میناب. همایش ملی خرمای ایران. 12 و 13 شهریور 1391. دانشگاه شهید باهنر کرمان، 13-12
 
 
14-          کشاورز ع، شریعتمدار م ح، خسروی ع، شیخی مهرآبادی ا ع، بیکی خشک ا، شعبانی م، بخشایش م، کیان‌پور ر، فکاری ب (1395) برآورد ارزش اقتصادی آب از دست رفته‌ی ناشی از ضایعات محصولات کشاورزی (زراعی و باغی آبی، از مرحله برداشت تا قبل از مصرف). آب و توسعه پایدار، 3(1): 82-73
 
 
15-          موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی (1394) دهه دوم تلاش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. کرج. انتشارات موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی. 400 صفحه
 
 
16-           نوروزی م، زلفی باوریانی م (1389) تعیین آب مورد نیاز خرما در روش آبیاری قطره‌ای در استان بوشهر. پژوهش آب در کشاورزی، ب، 24(1): 30-21
 
 
17. Amiri ME, Panahi M, Aghazadeh G (2007) Comparison of bubbler, sprinkler and basin irrigation for date palms (Phoenix dactylifera, cv. Zahdi) growth in Kish Island. Iran, Journal of Food, Agriculture & Environment, 5 (3&4): 185-187
 
 
18. Barreveld WH (1993) Date palm products. FAO Agricultural Services Bulletin No. 101, Rome, Italy, 205pp
 
 
19. Bazza M, Kay M (2008) Irrigated date palm production in the Near East. Proceeding of Workshop on Irrigation of Date Palm and Associated Crops. 27-30 May, 2007. Faculty of Agriculture, Damascus University, Damascus, Syrian Arab Republic, 1-15