شمس، هیبرید جدید متوسط‌رس آفتابگردان مناسب کشت اول مناطق معتدل و سرد و کشت تابستانه مناطق معتدل

نوع مقاله : آزاد سازی رقم

نویسندگان

1 موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

2 بخش تحقیقات علوم زراعی- باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران

3 بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

4 بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بوشهر، ایران

5 بخش تحقیقات علوم زراعی- باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری، ایران

6 بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران

7 بخش تحقیقات علوم زراعی- باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران

8 بخش تحقیقات علوم زراعی- باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایران

9 بخش تحقیقات علوم زراعی- باغی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، همدان، ایران

چکیده

ارقام هیبرید آفتابگردان که تاکنون در ایران اصلاح و معرفی شده است در دو گروه زودرس و دیررس قرار دارند. ارقام زودرس با محدودیت عملکرد و ارقام دیررس با مشکل دیررسی، پابلندی و نیاز آبی بالا مواجه هستند. لذا جای هیبریدهای متوسط‌ رس پا کوتاه با عملکرد بالا در فهرست هیبریدهای ایرانی آفتابگردان خالی است. هیبرید شمس از تلاقی لاین نرعقیم سیتوپلاسمی AF81-112 با لاین پدری RF81-82 با روش گزینش همزمان، خودگشنی متوالی و تلاقی برگشتی در شرایط کشت دو نسل در سال طی سال‌های 80-1377 تهیه شد. رقم شمس در آزمایش مقدماتی، ضمن برابری عملکرد با هیبرید وارداتی آلستار، به خاطر زودرسی و پاکوتاهی نسبت به ارقام شاهد به عنوان یک هیبرید امیدبخش شناسایی شد. در ارزیابی نهایی در کرج، خوی، زنجان و اسلام‌آباد غرب با عملکرد 4067 کیلوگرم در هکتار زودرس‌تر و پاکوتاه‌تر از ارقام شاهد بود. رقم جدید در آزمایش سازگاری با داشتن عملکرد مشابه با هیبرید وارداتی هایسان 33، زودرس‌تر و پاکوتاه‌تر از دو هیبرید آذرگل و هایسان 33 بود. این رقم در شرایط زارعین در کرمانشاه،مازندران و آذربایجان غربی پرمحصول‌تر از ارقام شاهد بود و در شرایط محدودیت آب، با اختلاف معنی‌داری پرمحصول‌تر از هیبریدهای آفتابگردان فرخ و قاسم بود. در ارزیابی گلخانه‌ای هیبرید شمس و لاین پدری آن (RF81-82) در برابر بیماری سفیدک کرکی مقاوم بودند.هیبرید شمس با متوسط عملکرد 5/3 تن در هکتار به دلیل برابری عملکرد با هیبریدهای وارداتی، برتری عملکرد در مقایسه با هیبریدهای قاسم و فرخ و ارتفاع کمتر، زودرسی و شکل طبق مناسب‌تر در مقایسه با هیبرید آذرگل به عنوان هیبرید برتر و پایدار شناسایی شد. با توجه به خصوصیات مطلوب زراعی این هیبرید در دی ماه سال 1395 به عنوان یک رقم آفتابگردان جدید برای کشت بهاره مناطق معتدل و سرد و کشت تابستانه مناطق معتدل معرفی شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Shams, New Medium Maturity Sunflower Hybrid Adapted to Spring Cropping in Temperate and Cold Regions and Summer Cropping in Temperate Regions of Iran

نویسندگان [English]

  • MEHDI GHAFFARI 1
  • Ebrahim Farrokhi 1
  • Siamak Rahmanpour 1
  • Jahanfar Daneshian 1
  • Araz Mohammad Nouri Rad Davaji 2
  • Abbas Rezaee zad 3
  • Asadollah Zarei Siahbidi 3
  • Masood Soltani 1
  • Narjes Kazerani 4
  • Abbasali Andarkhor 5
  • Abbasali Ravanlou 6
  • Majid Khiyavi 7
  • Maliheh Homayonifar 6
  • Mohammad Reza Shasavari 8
  • Farnaz Shariati 1
  • Gholamhossein Shiresmaeeli 8
  • Farshad Nasser Ghadimi 6
  • Mohammad Yazdandoost 9
1 Seed and Plant Improvement Institute Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
2 Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Golestan, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Goegan, Iran.
3 Seed and Plant Improvement Research Department, Kermanshah, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Kermanshah, Iran.
4 Seed and Plant Improvement Research Department, Booshehr, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Booshehr, Iran.
5 Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Mazandaran, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Sari, Iran.
6 Seed and Plant Improvement Research Department, Azarbayejan Gharbi, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Urmia, Iran.
7 Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Zanjan, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Zanjan, Iran.
8 Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Isfahan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Isfahan, Iran.
9 Agricultural and Natural Resources Research and Education Center,Hamedan, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center (AREEO), Hamedan, Iran.
چکیده [English]

Sunflower hybrid cultivars which have been improved and released in Iran are categorized in two early and late maturity groups. Early mature hybrids are low yielding while late matures have problems of limitation in growing season, higher plant height and higher water requirement. So, there is a lack of mid-mature and dwarf hybrids in Iranian sunflower hybrids. New hybrid, Shams was improved by crossing between CMS line AF81-112 and restorer line RF81-82 using simultaneous selection method, self and back-crossing in offseason conditions. In the preliminary evaluation, this hybrid with seed yield equal toexotic hybrid Alstar, moderate maturity and dwarf height was identified as a promising hybrid. In regional experiments in Karaj, Khoy, Zanjan and Eslam Abad seed yield of Shams (4067 kg ha-1)was equal to the exotic hybrid Hysun33 while it was also earlier and shorter than other checks. In adaptability evaluations, its seed yield was equal to Hysun33 and also it was earlier and shorter than Azargol and Hysun33. Under on-farm trials Shams was superior to check varieties in Kermanshah, Mazandaran and west Azarbayjan provinces. This hybrid had a higher seed yield compared to Farrokh and Ghasem hybrids under drought stress condition. Shams and its restorer line were resistant against powdery mildew under greenhouse condition. Shams hybrid considered as a stable and superior hybrid with an average seed yield of 3.5 tons ha-1 had a similar seed yield to those of exotic hybrids, higher yield compared to early mature hybrids of Ghasem and Farrokh and also lower plant height, moderate maturity and suitable capitule shape compared to the late mature hybrid Azergol. This hybrid was released as a new sunflower cultivar for spring cultivation in the temperate and cold regions and for summer cultivation in the temperate regions of Iran in 2017.

کلیدواژه‌ها [English]

  • adaptability
  • Mid-mature
  • New hybrid
  • Sunflower
1- خدابنده، ا.، شهسواری، م. ر.، اندرخور، ع. و نوری‌راد دوجی، ع. م. 1387. بررسی سازگاری هیبریدهای امیدبخش آفتابگردان. گزارش نهایی شماره 647/83. بخش تحقیقات دانه‌های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج. 49 صفحه.
 
 

2- خدابنده، ا. 1391 الف. انتخاب، نامگذاری و آزادسازی هیبرید آفتابگردان ALine1221/1×R-14 جهت کشت در مناطق مختلف کشور. گزارش معرفی رقم، بخش تحقیقات دانه‌های روغنی موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر.

 
 

3- خدابنده، ا. 1391 ب. انتخاب، نامگذاری و آزادسازی هیبرید آفتابگردان ALine 19 ×R-1031. گزارش معرفی رقم، بخش تحقیقات دانه‌های روغنی موسسه تحقیقات، اصلاح و تهیه نهال و بذر.

 
 
4- زارعی سیاه بیدی، ا. 1392. مطالعه اثر تنش خشکی بر ویژگی‌های زراعی هیبریدهای جدید آفتابگردان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه.
 
 
5- رحمان‌پور، س. 1389. بررسی مقاومت مواد ژنتیکی آفتابگردان نسبت به بیماری سفیدک کرکی ناشی از قارچ Plasmopara halstedii. گزارش نهایی شماره 690/89 بخش تحقیقات دانه‌های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج. 48 صفحه.
 
 
6- عرشی، ی. و جعفری، ح. 1369. بررسی‌های آفتابگردان. انتشارات موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر.
 
 
7- عرشی، ی.، عرب، غ.، سلطانی، ا.، خیاوی، م.، طاعی، آ.، نوری‌راد دوجی، ع. م.، فقیه، م. ج.، شریفی، م. ع. و فلاح طوسی، ع. 1373. معرفی هیبریدهای جدید آفتابگردان. چکیده مقالات سومی کنگره زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه تبریز. ص 204.
 
 
8- غفاری، م. 1384. آزمون زودهنگام ترکیب پذیری لاین‌های رستورر جدید آفتابگردان. گزارش نهایی شماره 10251/84. بخش تحقیقات دانه‌های روغنی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی. 24 صفحه.
 
 
9- غفاری، م. 1386. ارزیابی قابلیت ترکیب عمومی و خصوصی لاین‌های جدید آفتابگردان. گزارش نهایی شماره 899/86. بخش تحقیقات دانه‌های روغنی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی. 20 صفحه. 
 
 
10- فرخی، ا. 1382. تهیه لاین‌های نرعقیم (CMS) و نگهدارنده (B line) از هیبریدهای وارداتی آفتابگردان. گزارش نهایی شماره 824/82. بخش تحقیقات دانه‌های روغنی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج. 10 صفحه.
 
 
11- فرخی، اغفاری، م.، طائی، آ. و رضائی‌زاد، ع. 1383. تهیه هیبریدهای جدید و ارزیابی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی لاین‌های نرعقیم و رستورر آفتابگردان. گزارش نهایی شماره 982/83. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر. کرج، 18 صفحه.
 
 
12- فرخی، ا غفاری، م.، طاعی، آ. و رضایی‌زاد، ع. 1386. ارزیابی نهایی عملکرد و سایر صفات زراعی هیبریدهای سینگل کراس آفتابگردان. گزارش نهایی شماره 555/87. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج. 40 صفحه.
 
 
13- فرخی، ا.، خدابنده، ا.، دانشیان، ج.، رحمانپور، س.، غفاری، م.، طاعی، آ.، خیاوی، م.، رضایی زاد، ع.، زارعی، ا.، شهسواری، م.، نوری راد دوجی، ع.، اندرخور، ع.، شریعتی، ف. و نارکی، ه. 1389. هیبرید فرخ، پیشاهنگ نسل جدید هیبریدهای ایرانی آفتابگردان. سومین سمینار بین‌المللی دانه‌های روغنی و روغن‌های خوراکی. تهران:277.
 
 
14. Anonymous. 2017. Agricultural production year book. Rome. Italy. Available at: http://faostat3.fao.org.
 
 
15. Kaul, M. L. H. 1988. Male sterility in higher plants, Springer: 78-85.
 
 
16. Leclercq, P. 1969. Cytoplasmic male sterility in sunflower. Ann Amelior Plant, 19, 99-106.
 
 
17. Miller, J. F. 1987. Sunflower in: W.R. Fehr (Ed) principles of cultivar development. Vol. (2) Mc Millan. U.S.A. PP: 626-668.
 
 
18. Zhang, Y., Zhang, S. and Sun, M. 1996. Method of conversion synthetic maintainer lines into CMS lines in sunflower. Proc.14th int. Sunflower Conf. Bejing, China.